کلیسای وانک اصفهان

کلیسای وانک یا آمنا پرکیچ (به ارمنی Սուրբ Ամենափրկիչ Վանք – به انگلیسی Holy Savior Cathedral)، به معنی (کلیسای نجات دهنده مقدس)، نام کلیسایی است در محله جلفا (اصفهان)، که از نام کلیسای «سورپ آمِناپرکیچ وانک» جوغا در نخجوان گرفته شده‌ است. وانک در زبان ارمنی به معنی صومعه است.

تاریخچه:

در جریان جنگهای صفویان با عثمانیان ارامنه زیادی از قلمروعثمانی به ایران آورده شدند. آراکل داوریژتسی توصیف کاملی از وقایع این دوران را به شرح ذیل بازگو کرده است:

«پس از خروج از ایروان، شاه عباس دستور داد سپاهیانش عقب‌ نشینی کنند و تمامی شهرها و روستاهای سر راهشان را تا مرزهای ایران ویران سازند تا به این ترتیب مانع از تعقیب سریع سپاهیان عثمانی شوند. آنها به هر شهر و روستایی که می‌ رسیدند خانه‌ ها را ویران می‌ کردند، مزارع را آتش می‌زدند، دامها را هلاک می‌ ساختند و ساکنان آنجا را وادار به ترک خانه هایشان کرده، آنان را کوچ می‌ دادند. هر کس در مقابلشان ایستادگی می‌کرد و حاضر به رفتن نمی‌شد یا اینکه توان رفتن نداشت محکوم به مرگ بود. بدین ترتیب، سپاهیان شاه عباس اکثر شهرها و روستاهای ارمنی نشین واقع در دشت آرارات را ویران کردند و سکنهٔ آن مناطق را به مقصد ایران با خود همراه ساختند.

هنگامی که این جمیعت به واغارشاپات رسیدند به شاه عباس خبر رسید که دسته‌ ای از سپاهیان عثمانی در حال نزدیک شدن به آنان هستند. شاه عباس که می‌ دانست با این جمیعت انبوه از مردم بی دفاع نخواهد توانست در برابر این سپاهیان بایستد و بجنگد به سرداران لشکرش دستور داد که دسته‌ های مردم را با سرعت بیشتری حرکت دهند؛ بنابراین، آن تعداد از جمیعت که قادر به حرکت نبودند، از جمله پیران و بیماران و کودکان، ناگزیر ماندند و پر واضح است که به چه سرنوشتی گرفتار آمدند. بالأخره، شاه عباس به همراه جمعیت مهاجر ارمنی به جلفا رسید. اکنون باید از رودخانهٔ ارس عبور می‌ کردند. دوباره به شاه عباس خبر دادند که سپاه عثمانی به نخجوان رسیده است. با شنیدن این خبر شاه عباس که می‌ دانست فرصت زیادی ندارد به سپاهیان خود دستور داد تا مردم را وادار به عبور هر چه سریع تر از رودخانه کنند. رودخانه خروشان بود و خطرناک و مردم یا باید عبور می‌ کردند یا در آنجا منتظر رسیدن قشون عثمانی می‌ ماندند که در آن صورت مرگشان حتمی بود. به ناچار عبوراز رودخانه را انتخاب کردند.»

از حدود سیصد و پنجاه هزار تن از ارمنیان به تعداد سیصد هزار تن از آنان در رودخانه غرق شدند. اگر چه شاه عباس بخش اعظمی از ساکنان ارمنی شهرها و روستاهای ارمنستان را به ایران کوچ داد، اما این بدان معنا نبود که این سرزمین‌ ها خالی از سکنه شدند. هنوز بسیاری از ارمنیان در شهرها و روستاهای این نواحی سکونت داشتند که از آن پس تا نیمه اول سده نوزدهم زندگی آنها کم و بیش دستخوش حوادث و تهاجمهای ناگوار است.

ارمنیان پس از استقرار در جلفای اصفهان، درصدد ایجاد تأسیسات اجتماعی و بناهای مذهبی خود بر آمدند و با سرمایه‌ های نقدی و خودیاری مردم نخست به ساختن کلیسای وانک، نظیر همان کلیسایی که در جوغا داشتند و با همان نام همت گماشتند. همزمان با ساختن وانک، کلیسای کوچکی نیز در بخش جنوب غربی آن ساختند. این کلیسا مدت پنجاه سال مورد استفاده روحانیون ارمنی قرار گرفت. در سال ۱۶۵۵ میلادی در محل کلیسای مزبور شروع به ساختن کلیسای فعلی کردند و در سال ۱۶۶۴ میلادی آن را به پایان رساندند.

پس از اتمام بنای کلیسا، کتیبه‌ ای با کاشی لاجوردی و به خط طلایی بر سردر ورودی غربی کلیسا نصب کردند که حاوی تاریخ آغاز و اتمام بنای کلیسا می‌باشد. در کتیبه مزبور چنین نوشته شده است: «کلیسای وانک آمناپرکیج در سال ۱۶۵۵ میلادی در زمان پادشاهی شاه عباس دوم و جاثلیقی «فیلیپوس» و پیشوائی خلیفه «داوید» و به یاری مردم خیر جلفای اصفهان شروع شد و در سال ۱۶۶۴ میلادی به پایان رسید. ثواب عباداتی که در این کلیسا انجام می‌ شود نصیب آنهایی که در قید حیاتند و یا در گذشته‌ اند شود.»